VITP-jaarcongres 8 september 2025
Van kritische media-aandacht tot aangiftes tegen bestuurders: pensioenfondsen staan tijdens de Wtp-transitie volop in de wind. Wen daar maar aan, klinkt het luid en duidelijk op het jaarlijkse VITP-congres. De houding van mensen ten opzichte van pensioen gaat blijvend veranderen. De governance moet daarom op de schop.
Als het niet de aanwezigheid was van Cees Grimbergen (Zwarte Zwanen) met zijn cameraploeg, dan was het wel keynote-spreker Prof. Dr. Theo Camps die de aanwezige pensioenbestuurders ongemakkelijk deed schuiven op hun stoel. De toon tijdens het VITP-congres, op 8 september bij Antropia in Driebergen, was vanaf het eerste moment serieus – en confronterend.
“Onze governance biedt oplossingen uit een voorbije tijd”, poneert Camps. “Wij denken de zorgen van deelnemers te kunnen oplossen door nóg meer professionals erop te zetten. Vergeet het maar. De huidige inrichting van besturen is op z’n einde.”
Zijn we echt ‘in control’?
Een nieuwe realiteit vraagt om een andere aanpak, ook van intern toezichthouders, waarschuwde dagvoorzitter Stephan Linnenbank al in zijn openingswoord. “We moeten eerlijk zijn over waar we staan. Pas op met uitspraken als ‘we zijn in control’.”
Want in hoeverre ben je als bestuurder werkelijk in control als deelnemers naar de rechter stappen of cameraploegen plotseling bij je op de stoep verschijnen? En hoe kun je als bestuurder aansluiting hebben met deelnemers als je voor drie fondsen tegelijk werkt? Camps: “Ben je dan écht toezichthouder voor een bepaalde populatie?”
Nee, ongemakkelijke vragen worden de bezoekers deze middag zeker niet bespaard. En dat is ook de bedoeling van het VITP-jaarcongres ‘Vertrouwen in verandering’. Want bouwen aan vertrouwen vraagt om een actieve keuze van bestuurders en toezichthouders om met de deelnemer méé te veranderen. Dat lukt niet als we doorgaan op de vertrouwde weg.
De deelnemer centraal
Zo keert Camps zich tegen het fenomeen ‘adequate vertegenwoordiging’ van deelnemers binnen besturen. Hij noemt dit ‘een voortgezet patriarchaat waar mensen geen genoegen mee moeten nemen’. Camps pleit voor veel meer participatie van deelnemers en meer rechtstreeks contact. “Je kunt best met duizenden mensen tegelijk communiceren. De techniek is het probleem niet. De vraag is: wat let je?”
De emeritus-professor is zelf voorstander van ‘deliberatieve democratie’. Hij zag daarvan een goed voorbeeld bij het Pensioenfonds Detailhandel. Dat verzamelde op deelnemersbijeenkomsten tientallen goede ideeën. De boodschap richting deelnemers was niet: we nemen ze mee. Nee – we gaan ze uitvoeren. “Deelnemers zouden het begin én het einde van onze governance moeten zijn”, aldus Camps.
Wacht niet op de wet
Regels en afspraken moeten dan ook op de schop. Zowel de Wet versterking bestuur pensioenfondsen uit 2013 als de Code Pensioenfondsen zijn volgens hem aan herziening toe. “In 2013 ging het om het behoud van macht. Niet over toekomstige vraagstukken en al helemaal niet over de Wtp.” De Code Pensioenfondsen is volgens hem te ‘bestuurs-centrisch’ en bevat te veel ‘defensieve’ teksten.
Maar bestuurders moeten niet wachten op herziening. “Daar waar de wet tekortschiet, ben jij als bestuurder aan zet.”
Ook Ernst Lock van adviesbureau Sprenkels ziet de noodzaak voor besturen om zich aan te passen aan de nieuwe tijd. Door de Wtp-transitie veranderen pensioenfondsen van garantsteller in vermogensbeheerder. Hierdoor worden rendement, communicatie en klantbediening belangrijker. Daar passen andere bestuursmodellen, prioriteiten en KPI’s bij, zoals het behalen van een hoog rendement en hoge klanttevredenheid.
“Vraag jezelf af: welke waarde voegen we als bestuurders en toezichthouders toe? Of kosten we de deelnemers juist geld?”
Rapportage of zelf kijken?
Eén manier om daarin stappen vooruit te zetten, is (meer) zelfadministrerend worden. José Schenkel en André Snellen (PNO Media) weten daar alles van. Sinds de overstap naar zelfadministratie in 2022 is de bestuurlijke doorlooptijd gereduceerd. Ook blijft er meer tijd over voor andere zaken omdat het fonds niet meer druk was met ‘dubbele governance’. Schenkel daagt de zaal uit om je als bestuur en intern toezicht de vraag te stellen: welke uitdagingen komen eraan en is ons bestuursmodel daarop het antwoord?
Een bestuur moet voor zichzelf een ‘lerende ruimte’ creëren en dat kan best betekenen dat bepaalde gewoonten eens kritisch tegen het licht worden gehouden. Neem rapportages van uitvoerende bestuurders aan de niet-uitvoerende bestuurders. “Wij kwamen erachter dat het nub veel liever zelf een rondje door het pand loopt.”
Verandering is durven doen
De verandering is niet de Wtp zelf. De Wtp is ‘de sluis naar de echte verandering’, in de woorden van Camps. “De houding van mensen ten opzichte van hun pensioen gaat blijvend veranderen. Ze kunnen straks op dagbasis hun pensioenpot volgen. En als het naar beneden gaat, willen ze uitleg. Dat kunnen we niet afdoen met een chatbot.”
Nieuwe vormen van governance begint bij ‘durven doen’, besluit dagvoorzitter Linnenbank. “Governance is geen afvinklijst. Neem eigenaarschap voor je eigen rol. Neem tijd voor reflectie en durf de stap te zetten naar echte vernieuwing.”
Hij daagt de bezoekers uit dat letterlijk te doen: wie vindt dat er niets hoeft te veranderen in de pensioensector, mag de zaal verlaten via de linker uitgang. Wie vindt dat de sector moet vernieuwen, kiest de rechter uitgang. Onder toeziend oog van de camera van Zwarte Zwanen kiezen veruit de meeste bezoekers schielijk de rechter deur.